Zo ga je beter om met stress

Je slaapt slecht, eet weinig en je partner hoeft maar ‘boeh’ te zeggen of je bent in tranen. Veel ondernemende kappers hebben mentale klachten gekregen door de coronacrisis. “Heel logisch en niets om je voor te schamen,” vindt psycholoog en ondernemerscoach Judritza Jasinta. Ze legt uit hoe het komt dat ons lichaam zo reageert en geeft tips om mentaal sterk te blijven.

“Het lastige aan de coronacrisis is dat je er geen invloed op hebt,” zegt Judritza. Ze slaat de spijker op zijn kop: “Niet mogen werken, geen inkomsten, doorlopende kosten en zorgen over de toekomst. Dat is écht een beproeving, die ongelofelijk veel stress oplevert. En dat hee  veel impact op je brein en lichaam.”

Stresshormoon

Stress zorgt er namelijk voor dat er allerlei processen in je lichaam in gang worden gezet. Het doel is dat je snel en goed op de stressvolle situatie kan reageren. Zo wordt het stresshormoon ‘cortisol’ aan gemaakt. Dit hormoon zorgt ervoor dat je lichaam energie vrijmaakt, die nodig is om met de stressvolle situatie om te kunnen gaan. Om dat mogelijk te maken, komt onder meer je spijsvertering op een laag pitje te staan. Dat zorgt er dus voor dat je eetlust afneemt. Je bent ook alerter, wat ervoor zorgt dat je niet of slecht slaapt.

Scherp bij gevaar

Deze functies van het lichaam zijn in de basis heel nuttig, want ze zorgen ervoor dat we scherp zijn in levensbedreigende situaties. Denk aan een auto die door rood rijdt terwijl jij wil oversteken. Dankzij het stress hormoon kan je daar snel op reageren en op tijd stoppen. “Het probleem met de stressvolle situatie waar wij heb nu over hebben – de coronapandemie en de ondernemerszorgen die daarbij horen – is dat deze al twee jaar lang voortduurt,” zegt Judritza. “En hoewel vrijwel alle maat regelen nu verdwenen zijn, zijn de zorgen van ondernemers niet zomaar voorbij.”

Burn-out

“Als je zó lang gestrest bent en je lichaam al die tijd continu alert moet zijn, kan je je voorstellen dat je uitgeput raakt.” Dit kan leiden tot een burn-out. Tekenen die daarop wijzen zijn je opgebrand en somber voelen en het liefst niet meer je bed uit willen komen. “Heb je daar last van? Dan is mijn advies om contact op te nemen met een huisarts of psycholoog. Het is heel belangrijk om op tijd aan de bel te trekken. Hoe eerder je erbij bent, hoe sneller je zal herstellen.”

Fight or freeze

Hoe kan het dat de één een burn-out krijgt en de ander vol energie z’n salon weer heeft geopend na de laatste lockdown? “Ik denk dat het voor iedereen in deze situatie lastig is om veerkrachtig te blijven. Wel zie je vaak onbewuste reacties. De één vecht, de ander verstijft en de derde vlucht. Vluchten is hier niet aan de orde; dit komt voor in situaties waarbij je aangevallen wordt, bij een verkrachting bijvoorbeeld. Met verstijven bedoelen we niets doen en afwachten; bevriezen als het ware. Met vechten bedoelen we in de aanval gaan, door naar alternatieven te kijken, andere werkzaamheden op te pakken of bijvoorbeeld op de barricades te gaan staan of te demonstreren. We zien dat het ‘vechten’ in deze specifieke situatie voor je geestelijke gezondheid de beste manier is.”

Biologisch bepaald

Hoe je reageert is biologisch en door eerdere gebeurtenissen in je leven bepaald. “Je zegt niet: ‘vandaag ga ik eens vechten’; het is een primaire reactie. Maar door te oefenen en er bewust mee bezig te zijn, kun je je houding langzaamaan wel veranderen. Dat helpt je iets positiever in de situatie te staan, waardoor je je prettiger voelt.” Judritza heeft een methode waarmee je dit kunt oefenen, maar eerst wil ze iets duidelijk maken. “Ik wil het probleem niet bagatelliseren. Want dat er een probleem is, dat is helder en ik vind dat de overheid en media veel te weinig aandacht hebben voor de gezondheidseffecten van alle coronamaatregelen. Juist ook voor de effecten op de mentale gezondheid van ondernemers. Mijn tips gaan dat probleem niet oplossen, maar ze kunnen je wel helpen om er mentaal zo goed mogelijk mee om te gaan.”

Positief denken

Dat gezegd hebbende, pakt Judritza er het 5G-schema bij. De vijf G’s staan voor gebeurtenis, gedachte, gevoel, gedrag en gevolg. “Er gebeurt iets waar je geen invloed op hebt (1), wat zorgt voor een bepaalde gedachte (2). Die gedachte zorgt voor een gevoel (3). Dat be nvloedt je gedrag (4), en dat gedrag leidt tot iets: het gevolg (5). Een bekend voorbeeld is het volgende. Je ziet een oude vriend op straat en zwaait naar diegene, maar diegene zwaait niet terug (1). Je denkt: diegene vindt me niet meer aardig (2), waardoor je je ontzettend ongelukkig voelt (3). Vervolgens kom je je vriend tegen op een verjaardag en reageer je afstandelijk (4). De vriendschap bekoelt (5). Je had óók kunnen denken: mijn vriend heeft me niet gezien (3), waarna je hem gebeld had (4) en jullie vriendschap weer nieuw leven in was geblazen (5).”

Je beter voelen

Judritza: “Natuurlijk is deze gebeurtenis niet te vergelijken met een lege pensioenpot of andere ernstige zorgen. Maar de manier waarop je erover nadenkt, kan je wel helpen om je iets prettiger te voelen en beter met de situatie om te gaan. Denk je: dit komt nooit meer goed of denk je: ‘kop erbij, wat gaan we doen?’ Je geld krijg je er niet mee terug, maar je voorkomt – of vermindert – er wel allerlei mentale klachten mee. Zo voorkom je grotere problemen en zorg je dat je mentaal sterk blijft.”