Ons haar is een waardevol bezit. Maar eenmaal afgeknipt, gooien we het gewoon weg. Kan dat ook anders? Jazeker, en hoe! Zsofia Kollar (31) maakt er textiel van. Daarmee wil ze de textielindustrie veranderen en de wereld een beetje beter maken.

In Europa verdwijnt elk jaar 72 miljoen kilo afgeknipt haar in de prullenbak, aldus Zsofia. Hartstikke zonde, vindt ze. Als wereldverbeteraar on a mission bewijst ze met haar project Human Material Loop dat mensenhaar juist heel goed hergebruikt kan worden. “Zolang het haar op je hoofd zit, is het één van de meest kostbare bezitten aan je lijf. Maar eenmaal afgeknipt, is het zijn waarde kwijt. Vanuit die gedachte kwam ik op het idee om te onderzoeken hoe haarafval wél waardevol kan zijn.”

Omdenken

Samen met haar team onderzoekt Zsofia wat er van mensenhaar gemaakt kan worden. “Als ontwerper heb ik veel onderzoek gedaan naar milieuvervuilingen weet ik hoe vervuilend de textielindustrie is. De grondstoffen die we nu gebruiken hebben enorme impact op ons ecosysteem. Om bijvoorbeeld katoen te produceren is veel water nodig. Daarna moet het materiaal nog bewerkt worden met chemicaliën, waarvoor veel energie en arbeid nodig is. En bij synthetische materialen zoals polyester of acrylvezels komen door de productie, het wassen, het drogen en het dragen microplastics vrij; minuscule plastic deeltjes die in je eten en bloed kunnen belanden. Om de textielindustrie te veranderen zijn grote aanpassingen en nieuwe materialen nodig.”

Foto: Nikola Lamburov

De perfecte eigenschappen

Kun je van mensenhaar gelijk een trui breien? Nee, maar het materiaal hoeft een stuk minder vaak bewerkt te worden. “Haar is makkelijker te krijgen dan andere materialen, het tast de bodem niet aan, er worden geen giftige stoffen gebruikt en het water wordt niet vervuild. Om mensenhaar klaar voor gebruik te maken, zijn er maar twee stappen nodig. Ter vergelijking: bij wol zijn voor het hele proces van reiniging en bewerking tot textielvezel 26 stappen nodig.”

Na de voorbereiding is het haar klaar om er iets moois van te maken. “Uit tests bleek het spinnen van haar tot garen de beste manier om het te gebruiken. Daarna kun je ermee weven, breien of haken.” Nog een opvallend verschil ten opzichte van andere materialen, is dat het antiallergisch is. “Al het haar van zoogdieren heeft dezelfde chemische structuur als basis. Het bestaat voor een groot deel uit keratine. Ons immuunsysteem wordt continu blootgesteld aan de keratine in eigen huid en haar, waardoor we er nooit een allergische reactie op ontwikkelen. Allergieën voor (huis)dieren zijn een reactie op stoffen in de huidcellen van het dier, zweet en speeksel: de huidschilfers. Deze schilfers zijn chemisch verschillend van ons eigen zweet en speeksel, waardoor ons immuunsysteem het als vreemd behandelt. Er is dus geen mens Daarnaast is mensenhaar supersterk, licht en kan anderhalf keer opgerekt worden voordat het breekt. Dé perfecte eigenschappen om er textiel van te maken.”

Foto: Kwadwo Amfo

Van afval naar trui

Voor een dikke, oversized trui is zo’n zes- tot zevenhonderd gram haar nodig. Dat haar krijgt Zsofia van kapsalons. “Ik werk samen met The Green Scissors, een organisatie die streeft naar ‘zero waste salons’ en kappers helpt met het recyclen van afval zoals haar, folies en flessen. Het haarafval wordt door ondernemers verzameld in een box en als die vol is, wordt-ie opgehaald. Als saloneigenaar kun je je hiervoor aanmelden. Het haarafval hoef je niet te scheiden.”

Tot nu toe heeft Zsofia met haar team een aantal truien, een blazer en veel textielsamples gemaakt. Haar kledingstukken liggen nog niet in de winkel. Daarvoor is het nog te vroeg. Zij doen nu onderzoek naar de draagbaarheid van het materiaal. Hoe brandbaar is haar als het bewerkt is? En hoe ziet het eruit na een paar keer draaien in de wasmachine? Ondertussen werken ze hard aan hun dromen. “We willen onderdeel worden van de textielindustrie en vezelproductie. Daarom werken we ook aan nieuwe producten. Komend jaar willen we samen met partners sneakers, jassen en tassen ontwikkelen. Het ultieme doel? In de toekomst de vervuiling van de textielindustrie verlagen met vijf procent. We willen dat haar als materiaal wordt gebruikt om kleding, maar ook producten in het huishouden of het interieur te maken.”

Kappers zijn tovenaars

De vondst van mensenhaar als textielvezel komt door Zsofia’s liefde voor haar. “Haar heeft mij altijd gefascineerd. Zeker de culturele blik erop. In sommige culturen verlies je je kracht als je je haar knipt. In andere culturen is het afknippen juist een symbool van liefde. Het is een cultureel onderdeel in elke samenleving. Kappers zijn voor mij echte tovenaars. Ze creëren niet alleen magie met je haar, zodat je je supergoed voelt als je de salon verlaat. Maar ze zijn ook een luisterend oor. Als je in de kappersstoel zit, kun je over alles praten. Kappers toveren je beste kant tevoorschijn. En als je je beter voelt, dan gedraag je je ook zelfverzekerder. Ik vind het heel belangrijk om naar een kapper te gaan waarbij ik me goed voel, dat het iemand is waar ik een klik mee heb.”

All I want for christmas…

Wat Zsofia het liefste wil? “Ik wil een beweging op gang brengen. Ik wil dat meer mensen zich druk maken om het milieu. Ik hoop dat mensen bewuster gaan kopen, en meer leren over wat er in de wereld speelt.

“Ik wens de kappers van Nederland heel veel klanten toe. Want veel geknipte klanten, betekent veel haar voor ons. Mensen voelen zich goed als ze bij de kapper vandaan komen. Maar het voelt extra goed als je weet dat je haar gerecycled wordt. Je hebt niet alleen een mooie coupe gekregen, maar ook iets bijgedragen aan een betere wereld.”